Vragen en antwoorden Warmteplan Oosterboer

Hoe gaan we de warmtetransitie financieren?

Iedereen zal een steentje bij moeten dragen. Netbeheerders investeren nu al flink, eigenaren van woningen ook. In het Warmteplan geven we in hoofdstuk 6 een beeld van de kosten voor isolatie en in hoofdstuk 7 gaan we in op de beschikbare subsidies en regelingen. Ook nadat het Warmteplan klaar is, blijven we doorlopend aandacht houden voor de betaalbaarheid, nieuwe financiële regelingen etc. Een uitgangspunt van de gemeente is dat we willen dat de overgang betaalbaar is. Wij willen niemand op kosten jagen. 

Hoe kijken we naar haalbaar en betaalbaar als de energieprijzen (gasprijzen) drastisch omhoog gaan? 

• Wetgeving, onder andere de Wet collectieve warmte en de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie, over de prijzen voor warmte is in de maak. Daarmee worden de prijzen voor duurzame warmte losgekoppeld van de gasprijzen. Ook worden de prijzen gebaseerd op kosten, wordt er een maximum gesteld en zijn warmtebedrijven verplicht transparant te zijn over gevraagde prijzen. Dat zorgt ervoor als de gasprijzen omhoog gaan, dat de prijzen van duurzame warmte laag/lager blijven.

Er is veel kennis, maar wat is waar? Waar vind ik goede betrouwbare info? Meerdere bedrijven willen wat verkopen, naar wie moet ik luisteren? Aan de andere kant leiden er veel wegen naar Rome, welke past bij mij? Welke keuze heb ik? 

• Via het Drents Energieloket (www.drentsenergieloket.nl) kunnen inwoners uit Meppel onafhankelijk advies inwinnen. Zij kunnen inwoners helpen bij het maken van een stappenplan of bij het geven van meer informatie over het aardgasvrij maken van uw woning. Zij kennen ook alle mogelijkheden binnen de gemeente Meppel.
• Inwoners kunnen ook een Meppeler energiecoach inschakelen om u te helpen met energiebesparing in uw woning. 
• Duurzaam Oosterboer is een groep enthousiaste wijkbewoners die zich inzet om de woonwijk zo duurzaam mogelijk te maken. In het proces om Oosterboer aardgasvrij te maken is Duurzaam Oosterboer richting de wijk informerend en ondersteunend. Heeft u vragen, dan kunt u mailen naar: duurzaamoosterboer@gmail.com.
• Voor tips over energiebesparende maatregelen en isolatie kunt u kijken op www.verbeterjehuis.nl.  Na het beantwoorden van een aantal vragen over uw woning, krijgt u een persoonlijk verbeterplan voor uw woning.
• Op de website www.warmtepompvergelijker.nl staat informatie over een groot aantal warmtepompen van verschillende merken. U kunt hier de type warmtepompen vergelijken en de verschillen bekijken.

Waar kan ik vinden welke subsidiemogelijkheden er zijn?

• Op de website van gemeente Meppel onder ‘Inwoner - Duurzaamheid - Subsidies en regelingen’ staat informatie over welke subsidies en regelingen inwoners kunnen raadplegen. 

Hoeveel zit er in de subsidiepot? En wat gebeurt er als dat op is?

• Dat verschilt per subsidieregeling. Kijk voor de voorwaarden van de subsidies op de website van de subsidieverlener.

Nederland moet bezuinigen in de komende jaren. Wat blijft er van de subsidies over?

• De beschikbaarheid en duur van algemene subsidies hangt af van wat de landelijke politiek wilt. Hoe lang en tot wanneer een specifieke subsidie geldig is, verschilt per subsidieregeling. Kijk voor de voorwaarden van de subsidies op de website van de subsidieverlener. 

Zijn er genoeg vakmensen voor de energietransitie?

• Voor de energietransitie zijn meer mensen nodig dan er op dit moment beschikbaar zijn. Dat brengt als voordeel dat er veel werkgelegenheid beschikbaar is. Helaas zorgt het er ook voor dat de energietransitie langer kan duren. Hier is geen kant-en-klare oplossing voor beschikbaar. Het opleiden en omscholen van mensen kost tijd en uiteindelijk is het aan de landelijke politiek om hier grootschalig actie op te zetten. De gemeente zet in op samenwerking met opleidingen, onder andere via de regiocampus, om het thema energietransitie verder onder de aandacht te brengen.

Hebben we genoeg elektriciteit beschikbaar? En op het goede moment genoeg?

• Met de stijgende vraag naar elektriciteit, neemt de druk op het elektriciteitsnet toe. TenneT is druk bezig om een vergunning te krijgen om extra hoogspanningsverbindingen van Zwolle naar Meppel en Meppel naar Steenwijk te leggen. Alle transformatorstations in de wijken moeten verdubbeld worden. Enexis is druk bezig met het aanpakken van de netcongestie. Bijvoorbeeld in Berggierslanden is Enexis bezig om het elektriciteitsnet op te schalen. 

Isoleren; wanneer is het goed genoeg?

• Dit verschilt per woning en hangt af van de mate waarop uw huis op dit moment is geïsoleerd. Voor tips over energiebesparende maatregelen en isolatie kunt u kijken op www.verbeterjehuis.nl. Na het beantwoorden van een aantal vragen over uw woning, krijgt u een persoonlijk verbeterplan voor uw woning.

Is de huidige infrastructuur geschikt? Kunnen we van het aardgasnet gebruikmaken? De grond ligt al zo vol. 

• De huidige aardgasinfrastructuur is niet geschikt om duurzame warmte (warm water) mee te transporteren. Ook kan er geen elektriciteit door deze buizen lopen. In beide gevallen zijn andere type buizen voor nodig. De gasleidingen zijn wel geschikt voor sommige duurzame gassen. Netbeheerder RENDO bepaalt of en wanneer de huidige gasinfrastructuur wordt weggehaald. Dit gebeurt sowieso pas als iedereen de kans heeft gehad om over te stappen naar een aardgasvrije oplossing.

Wat kan atoomenergie betekenen bij de energietransitie?

• Kernenergie valt buiten de invloedssfeer van de gemeente. Of en wanneer kernenergie in Nederland verder ontwikkeld wordt, is een keuze die door de Rijksoverheid wordt gemaakt. Als het besluit wordt genomen om extra kerncentrales te plaatsen, duurt het nog erg lang voordat ze in gebruik genomen kunnen worden. We gaan er daarom nu niet vanuit dat atoomenergie een rol gaat spelen in de warmtetransitie. 

Wat is een warmtenet?

• Een warmtenet is een systeem waarbij warmte wordt getransporteerd van een centrale bron naar verschillende gebouwen of huizen. Het is eigenlijk een heel grote cv-installatie. Ergens in de omgeving staat een centrale warmtebron, met dezelfde functie als je cv-installatie in huis: die warmt water op. Deze warmte kan afkomstig zijn van verschillende bronnen, zoals restwarmte van industrieën, geothermische energie of biomassa. Via buizen stroomt warm water naar de huizen. In elk huis staat een kleine installatie (ook wel de afleverset genoemd). Die bevat een warmtewisselaar en verdeelt de warmte over je verwarming en warm water. Afgekoeld water loopt weer terug naar de centrale bron. En die warmt het weer op.

Is een collectieve warmtevoorziening (warmtenet) mogelijk in de Oosterboer?

• Collectieve warmtevoorziening is kansrijk voor (een deel van) de Oosterboer. Dit komt door twee aspecten. In eerste plaats is er een warmtebron beschikbaar/kansrijk. De warmtebron is de Hoogeveense Vaart. In de tweede plaats zijn er gebieden in de Oosterboer met een hoge woningdichtheid (veel rijwoningen en appartementen) en kunnen die woningen profiteren van een collectieve warmtevoorziening die hogere temperaturen levert dan een individuele warmtepomp. Hierdoor hoeven er aanzienlijk minder kosten worden gemaakt om te isoleren. Het is dus mogelijk. De gemeente heeft echter na uitgebreid onderzoek in én met de buurt besloten voorlopig niet aan de slag te gaan met een warmtenet. Dit komt enerzijds door de het huidige sentiment in de wijk waarbij de voorkeur ligt bij de warmtepomp en anderzijds door landelijke ontwikkelingen die een invloed hebben op de prijzen van warmtenetten. Zie het Warmteplan voor een uitgebreidere toelichting. 

Wat zijn de voordelen van een warmtenet?

• Een aansluiting op een warmtenet heeft één heel duidelijk voordeel: u hoeft geen cv-ketel meer in huis te hebben. Dat scheelt in de aanschafkosten voor het onderhoud én in de ruimte.
• In de woning komt een afleverset. Deze is klein (kleiner of vergelijkbaar met de cv-ketel) en maakt nauwelijks geluid.
• Er verandert niks ten opzichte van de cv-ketel. Ruimteverwarming en tapwater reageert hetzelfde als je gewend bent.
• De warmteleverancier is verantwoordelijk voor de warmtelevering. Wanneer het systeem in storing is, lost de warmteleverancier het probleem op. Daarboven geldt dat een storing niet lang mag duren. Bij te lang geen warmte wordt je als gebruiker gecompenseerd. Je wordt hiermee dus ontzorgd. 

Wat zijn de nadelen van een warmtenet?

• De warmtekosten per jaar zullen hoger zijn dan de jaarlijkse kosten van een lucht-warmtepomp.
• In de straat komen de leidingen van het warmtenet. Hierdoor moet de straat een keer open. De leidingen moeten ook naar uw woning lopen. Hierdoor wordt er ook eenmalig gegraven in uw tuin. Na de eenmalige grote graafwerkzaamheden, moet de straat af en toe open voor onderhoud. Dit is vergelijkbaar bij wat u al gewend bent van onderhoud aan bij voorbeeld waterleidingen of de elektriciteitsvoorziening. 
• Bij een warmtenet zijn gebruikers gebonden aan de warmteleverancier en hebben inwoners geen keuze uit leveranciers zoals bij elektriciteit. 
• Een warmtenet geeft minder keuzevrijheid in het moment van aansluiten. Alle woningen worden namelijk in een keer aangesloten. Ook bent u voor lange tijd (waarschijnlijk minimaal 15 jaar) verbonden aan het warmtenet en kunt u zich in die periode niet laten afsluiten. Dat komt doordat een warmtenet alleen werkt al voldoende mensen aangesloten zijn én de investering in het warmtenet pas na een flink aantal jaren kan worden terugverdiend.  

Hoeveel keuzevrijheid heeft u bij een warmtenet? 

• Niemand wordt gedwongen om zich aan te sluiten op een warmtenet. Wel is het zo dat een warmtenet alleen rendabel is, als een groot deel van de wijk bereid is om een aansluiting op het warmtenet te nemen. Of er een warmtenet in Oosterboer komt, hangt daarom naast de technische haalbaarheid dus ook af van het draagvlak vanuit de wijk.  

Bestaat circulair gas al?

• Ja, het bestaat. We gaan uit bij circulair gas dat de gasmoleculen steeds weer opnieuw gebruikt worden en dat de periode waarin dit gebeurt kort is (enkele jaren). Dit is het geval bij bijvoorbeeld groen gas, gemaakt van biomassa. Want, biomassa wordt omgezet naar groen gas en de CO₂ die vrijkomt bij verbranding wordt daarna weer opgenomen bij de groei van nieuwe planten en bomen. Tegelijk is er veel maatschappelijke discussie over hoe duurzaam groen gas is. Er wordt namelijk nog steeds CO₂  geproduceerd en afgevangen bij de verbranding ervan. Het is daarom alleen duurzaam als er lokaal restafval/biomassa wordt gebruikt en dat is vaak niet het geval. Een ander voorbeeld van circulair gas is het gebruik van waterstof. Van water wordt zuurstof en waterstof gemaakt. Ook daar is veel discussie over (zie het antwoord op de vraag 'is waterstof een schonere oplossing of is het helemaal niet realistisch?').

Als je alles bij elkaar optelt, is aardgas dan niet het schoonst?

• Aardgas is een fossiele brandstof. Bij de verbranding komt CO₂ vrij. Om de CO₂-uitstoot te verminderen, is het belangrijk om alternatieve energiebronnen te gebruiken die geen CO₂ uitstoten. De Rijksoverheid heeft als doelstelling om in 2030, 55% CO₂-emissiereductie te realiseren ten opzichte van het jaar 1990. De overstap van aardgas naar alternatieve energiebronnen draagt bij aan deze doelstelling.

Is waterstof een schonere oplossing of is het helemaal niet realistisch?

• Waterstofgas is geen warmtebron die van nature voorkomt. Waterstof ontstaat op dit moment vooral door een chemische reactie waarbij aardgas wordt omgezet naar waterstof en CO₂. Waterstof kan ook duurzaam worden gemaakt door met veel elektriciteit water te splitsen, waarbij waterstof en zuurstof vrijkomt. In dit laatste geval spreken we over groene waterstof, een geschikt duurzaam alternatief voor aardgas. Productie van deze groene waterstof vindt op dit moment nog bijna niet plaats. We weten op dit moment niet of de productie en het gebruik van groene waterstof nog in ontwikkeling is. Als er al groene waterstof beschikbaar komt, wordt dit eerst voor een groot deel door de industrie en mobiliteitssector gebruikt. Of en hoeveel er voor de woningen overblijft en tegen welke prijs, is nog onzeker. Daarbij zijn er nu al genoeg andere opties beschikbaar voor het verwarmen van woningen. Daarom richten we ons nu daarop. 

Hoe veilig zijn deze technieken?

• Voordat nieuwe technieken op de markt komen, moeten ze voldoen aan wet- en regelgeving. Hier zijn onder andere regels in opgenomen over veiligheid.

Is het gebruik van warmte uit rioolwater een optie?

• Warmte uit rioolwater heet met de technische term 'thermische energie uit afvalwater' (TEA). TEA is toepasbaar wanneer er een  rioolwaterzuiveringsinstallatie, grote hoofdrioolleiding of een rioolwaterverzamelpunt in de buurt zit. In de Oosterboer zit een verzamelpunt van rioolwater. Deze zit naast het scoutinggebouw. Via openbare potentiekaarten is bepaald dat de warmtepotentie ongeveer 10.000 GJ is. Dit is voldoende voor 200 – 400 woningen. Dit is dus niet voldoende om heel Oosterboer te verwarmen. Ook zorgt het gebruik van TEA dat het rioolwater wat afkoelt. Daarnaast heeft de rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI) warmte nodig voor het waterzuiveringsproces. Er is meer onderzoek nodig om te bepalen hoeveel het rioolwater afgekoeld kan worden zonder de processen van de RWZI te beïnvloeden. Doordat besloten is voorlopig niet verder te gaan met het warmtenet, voeren we dit onderzoek nu niet uit. Wanneer we over een paar jaar wel besluiten verder te gaan met een warmtenet, bekijken we dan wat wenselijk is om verder te onderzoeken.

Hoeveel biomassa heb je nodig om een wijk van groen gas te voorzien?

• De visie van de gemeente tegenover houtige biomassa staat beschreven in de Transitievisie Warmte. Energieprojecten waarbij biogrondstoffen voor energie worden gebruikt, worden kritisch beoordeeld. Daarbij zijn de CO₂-uitstoot en de reductie van stikstofemissie belangrijke weegfactoren. Als er al groen gas beschikbaar komt, wordt dit naar verwachting net als bij waterstof eerst voor een groot deel door de industrie en mobiliteitssector gebruikt. Of en hoeveel er voor de woningen overblijft en tegen welke prijs, is nog onzeker. Daarbij zijn er nu al genoeg andere opties beschikbaar voor het verwarmen van de woningen. Daarom richten we ons nu daarop. Kijkend naar de potentie van biomassa voor Meppel, is een belangrijkere vraag hoeveel biomassa beschikbaar is rond Meppel en is dat genoeg om Oosterboer van groen gas te voorzien. Dit omdat we van mening zijn dat biomassa van ver naar Meppel transporteren geen goede oplossing is. Goed om te realiseren is dat er twee soorten biomassa zijn, biomassa die je verbrandt voor energie (bijvoorbeeld: snoeihout en planten) en biomassa waarmee je duurzaam gas/groen gas maakt (bijvoorbeeld: mest). De potentie van biomassa wat je verbrand is 2,5 – 5 GJ/ha per jaar en de biomassa voor gasproductie is 15 – 25 GJ/ha. Een woning heeft 25 – 50 GJ aan warmte nodig (afhankelijk van de grootte, het type en gebruik van de woning). Dit betekent dat er 10 ha per woning nodig is bij biomassa wat je verbrand en 1,9 ha voor gasproductie. Dus voor 3.000 woningen in de Oosterboer is er 30.000 ha nodig om genoeg biomassa te krijgen wat verbrand kan worden of 5.700 ha nodig om genoeg biomassa te krijgen wat vergist kan worden. De gemeente Meppel is ongeveer 5.700 ha groot. Dit betekent dat groen gas op basis van biomassa (verbranding) geen oplossing is voor de hele wijk Oosterboer. 

Waar denkt de gemeente zelf aan?

• Er is op dit moment nog geen keuze gemaakt over de voorkeurstechnieken. Waarschijnlijk komt er voor de wijk Oosterboer niet één voorkeursalternatief voor de hele wijk, maar verschillende. Samen met de werkgroep bepalen we welke keuzes we voor de wijk maken.

Is aardwarmte mogelijk?

• Om gebruik te maken van aardwarmte heb je een zeer diepe boring nodig (2 tot 5 kilometer diepte). De kosten van deze boring zijn aanzienlijk. Om dit risico en de kosten te kunnen ondervangen, is aardwarmte alleen kansrijk als het warmtenet 3.500 tot 5.000 woningaansluitingen zou krijgen. Oosterboer is hiervoor net te klein. Daarnaast is de bodem in de regio Meppel niet geschikt voor aardwarmte/geothermie. 

Als we kiezen voor elektrisch; hoe wordt dan omgegaan met elektrische opslag en piekoverlevering?

• Net zoals atoomenergie valt elektriciteitslevering ook buiten de invloedssfeer van de gemeente. De netbeheerder en de rijksoverheid die regels maakt voor de netwerkbeheerder zijn verantwoordelijk voor het beschikbaar stellen van elektrische energie aan bewoners. De rijksoverheid doet onderzoeken naar hoe elektrische opslag en piekoverlevering gebruikt kan worden in de energietransitie. Het warmteplan met de keuze die we maken wordt meegenomen in de onderzoeken/beleid die de overheid moet maken.

Welke stappen kunnen we nemen zonder dat we spijt krijgen?

• De zogenaamde ‘geen spijt maatregelen’ zijn de eerste stap naar aardgasvrije gebouwen. Denk aan het plaatsen van zonnecollectoren of koken op inductie. Energiebesparende maatregelen en isoleren helpen om de vraag naar elektriciteit te verminderen. Of en hoe u uw woning kunt isoleren, ligt aan het type woning. Voor meer voorbeelden en andere informatie over ‘geen spijt maatregelen’ kunt u op de website van gemeente Meppel of op www.verbeterjehuis.nl kijken.

Richt het warmteplan zich op geen gas meer?

• De warmtetransitie in Nederland en dus ook het warmteplan Oosterboer, richt zich op een aardgasvrije gebouwde omgeving in de toekomst. Dat wil niet zeggen dat er geen plek is voor groen gas of andere gassen.

Wil de gemeente naar bijna energieneutraal of het aardgasvrij en CO₂-neutraal maken van woningen?

• Het warmteplan is in hoge mate vormvrij. Samen met de inwoners gaan we de exacte ambitie van het plan bepalen. Maar in de kern willen we zowel inwoners inzicht bieden in de eindoplossing voor de wijk: dus geheel aardgasvrij en met welke techniek. En daarbij vooral het globale inzicht: worden het individuele oplossingen of iets collectiefs. Gaan we het aardgasnet gebruiken voor groengas/waterstof of zetten we in op een warmtenet? Of toch volledig elektrisch. Die ambitie is een traject van jaren. Dus welke tussenstappen moeten daarin worden gezet? Wanneer is het goede moment om een ketel aan te passen of radiatoren vervangen?

Wat is (of bepaalt) de opbouw van een dynamisch energietarief?

• Bij dynamische energieprijzen verandert de stroomprijs elk uur en de gasprijs elke dag. Waait er veel wind of is er veel zon? Dan zijn de prijzen lager. Is dit niet het geval en moeten gas- en kolencentrales bijspringen, dan zorgt dat voor een hogere prijs. Ook de afname van energie heeft invloed op de prijs. Gebruiken veel mensen tegelijk energie, maar is het aanbod laag (bijvoorbeeld 's avonds)? Dan stijgt de prijs. Zijn er maar weinig mensen die energie gebruiken en is er veel aanbod? Dan zakt de prijs. Een prijsdaling of -stijging merkt u direct wanneer u een variabel energiecontract heeft.

Waarom begint men niet eerst met alle nieuwbouw aardgasvrij maken?

• Alle woningen die vanaf 2018 nieuw zijn of worden gebouwd, zijn al verplicht aardgasvrij. We zijn met het eerste warmteplan in Meppel begonnen in de wijk met nieuwere woningen: Berggierslanden. En mogelijk gaat het aardgasvrij maken in de Oosterboer in het nieuwere gedeelte ook sneller/makkelijker dan in de oudere woningen van de wijk. We gaan tegelijkertijd wel kijken wat mogelijk is bij de oudere woningen, waarbij we de kosten niet uit het oog verliezen.